छोटा पडदा हा महिलांचा आहे असं वाक्य नेहमी ऐकायला मिळतं. टीव्हीचा रिमोट हा सहसा गृहिणीच्या हाती असतो. कधी कधी एखाद्या सामन्याच्या वा एखाद दुस-या बातमीच्या निमित्ताने तो कुटुंबातील पुरुषाच्या हाती येत असेलही, मात्र यातली टक्केवारी नेहमीच महिलांच्या बाजूने आहे. त्यामुळे साहजिकच या छोटय़ा पडद्यावरून दाखवल्या जाणा-या मालिकांमध्येही त्यांचाच वरचष्मा पाहायला मिळतो. प्रेक्षकातील स्त्रीवर्गाला आवडतील अशा प्रकारचे कार्यक्रम करण्यावरच निर्मात्यांचा नेहमी भर राहिलेला आहे. काही वर्षापूर्वी याच जाणीवेतून सासु-सूनेच्या संबंधांवर आधारित मालिका आल्या. त्यानंतर त्यात अनेक बदल होत गेले. आताशा मात्र या मालिकेतल्या महिलांचा चेहरा संपूर्णपणे बदलून टाकण्याचा चंगच छोटया पडद्याने बांधला असून सध्याच्या व येणा-या मालिकांमध्ये स्त्रीची विविध रूपं पाहण्याची संधी प्रेक्षकांना मिळणार आहे. मालिकांच्या याच बदललेल्या चेह-याचा वेध घेण्याचा हा एक प्रयत्न..
समाजात सध्या नोकरी करणा-या महिलांची संख्या वाढत आहे. आपल्या स्वाभिमानाची रक्षा करण्यात त्या समर्थ झाल्याचं दिसून येत आहे. एकत्र कुटुंब पद्धती ही केव्हाचीच हद्दपार झालेली आहे. अशा परिस्थितीत त्यांच्या बदललेल्या करमणूकविषयक गरजा भागवण्यासाठी सध्या वेगळ्या पातळीवर प्रयत्न केले जात असल्याचं दिसून येत आहे.
इतर मालिकांमधल्या स्त्री पात्रांना काही ना काही व्यवसाय असलाच पाहिजे असा सध्याचा ट्रेण्ड आहे. त्या केवळ घरात राहून घरातल्या राजकारणावरच चर्चा करतात किंवा त्या एकमेकींच्या विरोधात राजकारण खेळतात, या पलिकडे जाऊन आता त्यांच्या कार्यालयात चाललेलं राजकारण व त्याचा त्यांच्या घरावर होत असलेला परिणामही सध्या महत्त्वाचा विषय ठरत आहे. काही वर्षापूर्वी मोठे उद्योग असलेल्या घरातल्या स्त्रियांच्या परिस्थितीवर बेतलेलं कथानक असे. त्यात शेअरची खरेदी- विक्री किंवा कंपन्यांचे हस्तांतरण यासारखे विषय असतात. आता तर या पुढे जाऊन अनेक मालिकांमधल्या स्त्रिया या स्वत:ची कंपन्या चालवत असल्याचे दिसून येत आहे. अगदी मराठीतही यशस्वी झालेल्या ‘होणार सून मी या घरची’ या मालिकेतल्या आजी कंपनी चालवत असतात. तर त्यांची सून एका बँकेत कामाला आहे. ‘एका लग्नाची तिसरी गोष्ट’ याएका यशस्वी मालिकेतही नायिका म्हणजेच स्पृहा जोशी वकिलाची भूमिका करत आहे. त्यामुळे कौटुंबिक व त्याचबरोबर कार्यालयीन पातळीवरच्या कथानकांनाही चांगला वाव मिळत असल्याचं दिसून येत आहे. एका बाजूला स्त्रीची भूमिका बदलत असतांना पुरुषांचीही भूमिका बदलण्यात येत आहे. झी वाहिनीवर नुकत्याच सुरू झालेल्या ‘जमाईराजा’ या मालिकेची टॅगलाईनच मुळी ‘बहुओंने निभाई खुब जिम्मेदारी, अब है दामादोंकी पारी’ अशी आहे. या मालिकेत लग्नानंतर आपल्या सासरच्या व्यवहारात व त्या घराच्या भल्यासाठी झटणा-या एका जावयाची कथा सांगण्यात येत आहे. या मालिकेने अनेक वेगवेगळ्या गोष्टीही समोर आणलेल्या आहेत. यात सासूची भूमिका करणारी महिला ही स्वत: एक यशस्वी फॅशन डिझायनर दाखवण्यात आली आहे. आपल्या कष्टाने ती जीवनात यशस्वी होते, मात्र या काळात आपल्या मुलीकडे तिचं दुर्लक्ष होतं. त्यातून या दोघींमध्ये एक वितुष्ट येतं. तिच्या लग्नानंतर तिचा नवरा हे वितुष्ट दूर करून त्या घरात आनंद कसा निर्माण करतो ही कथा दाखवण्यात येणार आहे. सध्या या मालिकेत या दोघांचे प्रेमप्रकरण दिसत असले तरीही पुढे मात्र या कथानकात नेहमीप्रमाणे विविध वळणं येणार आहेत. ‘बे दुणे दहा’ या मालिकेतली नायिका ही एका कॉपरेरेट कार्यालयात नोकरी करतांना दाखवली असून ‘मानसीचा चित्रकार तू’ या मालिकेतली नायिका म्हणजे तेजस्वीनी ही सध्या आयएएसची तयारी करतांना दाखवली आहे. ‘माझे मन तुझे झाले’ या मालिकेची नायिका शुभ्रा ही विद्यार्थिनी असून तिची आई ही शिक्षिका आहे, तर तिची जाऊ ही डबे बनवून देण्याचा व्यवसाय करताना दाखवण्यात आली आहे.
याही मालिकांना अपवाद हे आहेतच. ‘पुढचं पाऊल’ या मालिकेत कुणीच काहीही करत नाही. त्यात केवळ अक्कासाहेब अक्कासाहेब करतांना दाखवण्यात आले आहे. त्याचप्रमाणे ‘असावा सुंदर स्वप्नांचा बंगला’ या मालिकेतल्या बायकाही काही काम करत नाहीत. बिग मॅजिक या वाहिनीवरच्या ‘अजब गजब घरजमाई’ या मालिकेत तर कल्पनेचा एक नवाच अविष्कार पाहायला मिळत आहेत. या मालिकेत हिमानी शिवपुरी यांनी आजेसासूची भूमिका केली आहे. त्यांनी एकटय़ाच्या जोरावर घर व व्यवसाय सांभाळल्याचे यात दाखवण्यात आले आहे. यात त्यांनी आपल्या घरच्या मुलींना सासरी पाठवण्यापेक्षा सगळ्याच मुलींसाठी घरजावई आणले आहेत. घरजावई ही संकल्पनाही सध्या मालिकांची आवडती संकल्पना बनली असल्याचं दिसून येत आहे. या मालिकांना मिळत असलेले संमिश्र यश पाहता प्रेक्षकांना नेमके काय आवडते हे नेहमीप्रमाणेच गुलदस्त्यात आहे. सध्याच्या काळात महिलांच्या विषयीचा दृष्टीकोण हा काहीसा बदलत असलेला पाहायला मिळत आहे. त्यांच्या परंपरागत सादरीकरणात काही बदल करणं आवश्यक असल्याचा विचार अनेक निर्मात्यांकडून व्यक्त होत आहे. मालिकांना मिळणारा प्रतिसाद पाहता यापुढचा काळ हा स्वत:ला सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करणा-या महिलांवर आधारित मालिकांचा असेल असा अंदाज करायला हरकत नाही. 
केवळ महिलांसाठीची वाहिनी
आजच्या काळातल्या महिलांचे प्रतिनिधीत्व करणा-या मालिकांच्या सध्याच्या ट्रेण्डमध्ये एक पाऊल पुढे टाकत सोनी वाहिनीने खास महिलांसाठी असलेल्या एका नव्या वाहिनीची घोषणा केली आहे. ‘सोनी पल’ असं या वाहिनीचे नाव असून ‘खास महिलांच्या जीवनातला त्यांचा स्वत:चा असा एक क्षण’ अशी या वाहिनीची टॅगलाईन आहे. ही वाहिनीने नेहमीच्या परंपरागत मालिकांपेक्षा अगदी वेगळ्या पद्धतीच्या मालिका या वाहिनीवरुन देण्याचा प्रयत्न करणार असून हिंदी कार्यक्रम निर्मितीच्या क्षेत्रात असलेल्या अनेक दिग्गज निर्मिती कंपन्यांना यासाठी पाचारण केलं आहे. त्यातही आजच्या काळातल्या महिलांचे विचार समजून घेण्याचा प्रयत्न या मालिकांमधून करण्यात आला आहे. या वाहिनीचा चेहरा म्हणून जुही चावला यांना निवडण्यात आले आहे. कोणत्याही वाहिनीसाठी एक ब्रॅण्ड अ‍ॅम्बॅसॅडर नेमण्याचाही एक नवाच पायंडा या वाहिनीने घालून दिला आहे. या वाहिनीवर खास महिलांसाठी एक गेम शो असून त्यात सर्वसामान्य माहिलांनाही सहभागी होण्याची संधी देण्यात येणार आहे. ‘दिल है छोटासा छोटीसी आशा’ असे या गेम शोचे नाव आहे. ‘एक रिश्ता ऐसा भी’ या मालिकेतून भावोजी व मेहुणी यांच्यातल्या नात्याकडे एका वेगळ्याच कोनातून पाहण्यात येणार आहे. यात सध्याच्या अनेक परंपरांविषयी प्रश्नचिन्हे उपस्थित करण्यात येणार असल्याचा दावा निर्मात्यांनी केला आहे. ‘तुम साथ हो जब अपने’ या मालिकेतून एका मुस्लीम मुलीच्या जीवनातील तिच्या टेनिस खेळाविषयी असलेल्या प्रेमाला होणारा विरोध दाखवण्यात आला आहे. अशा विविध मालिकांमधून ते सध्याच्या बदलत्या काळाचे प्रतिबिंब पाहायला मिळणार आहे.
