झपाट्याने वाढणा-या या सायबर क्षेत्रात उलाढाली करणा-यांची संख्याही दिवसेंदिवस वाढतच आहे. हॅकिंग, क्रेडिट कार्डचे दुरुपयोग, सायबर पाळती, सायबर चोरी किंवा पायरसी इत्यादी गोष्टी सायबर गुन्ह्यांमध्ये येतात. सायबर गुन्हे करणा-यांपासून इंटरनेट सुरक्षित ठेवण्यासाठी सायबर लॉ अर्थात इंटरनेटचा कायदा ही नवीन संकल्पना अस्तित्वात आली.
इंटरनेट ही सध्याची अत्यंत आवश्यक बाब आहे. भविष्यात जो इंटरनेट वापरू शकत नाही तो अडाणी ठरेल, अशी परिस्थिती आली आहे. जग जवळ आणण्यामागे ज्या गोष्टींचा प्रत्यक्ष हातभार आहे इंटरनेट हे त्यापैकीच म्हटलं तर ती अतिशयोक्ती होणार नाही. इंटरनेट हे माध्यम दिवसेंदिवस वेगाने विकसित होत आहे. बँकिंग, व्यवसाय याप्रमाणे कित्येक ठिकाणी इंटरनेटच्या माध्यमामुळे वेळ वाचतो. म्हणूनच लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत त्याचा वापरही झपाट्याने वाढतोय.
झपाट्याने वाढणा-या या सायबर क्षेत्रात फेसबुक, ट्विटर, गुगल प्लस या सारख्या सोशल नेटवर्किंग साइट्मुळे उलाढाली करणा-यांची संख्याही दिवसेंदिवस वाढतच आहे. कम्प्युटरचं बेसिक ज्ञान असलेली व्यक्ती ते अगदी एक्स्पर्ट कम्प्युटर हॅकर यापैकी कोणीही इंटरनेटवर गुन्हा करण्याची क्षमता बाळगतो.
सायबर गुन्हे करणाऱ्यापासून इंटरनेट सुरक्षित ठेवण्यासाठी सायबर लॉ अर्थात इंटरनेटचा कायदा ही नवीन संकल्पना अस्तित्वात आली. सायबर जग हे पूर्णपणे वेगळेच जग असून, त्यात जागतिक स्तरावर सहज पोहोचण्याची क्षमता आहे. त्यामुळे याबाबतचे कायदेदेखील जागतिक पातळीचे करण्यात आले आहेत. प्रत्येक देशाला थोडय़ा फार फरकाने ते पाळावेच लागतात. भारताच्या आयटी अॅक्ट 2000 नुसार हॅकिंग, क्रेडिट कार्डचे दुरुपयोग, सायबर पाळती, सायबर चोरी किंवा पायरसी इत्यादी गोष्टी सायबर गुनंमध्ये येतात. आणि असे गुन्हे लोकांच्या इंटरनेट वापराबरोबर वाढल्याने सायबर वकील किंवा कायदाधिकारी हा नवीन व्यवसाय उदयास आला आहे.
आवश्यक गुण
संगणकी किडे असणा-यांसाठी हा व्यवसाय आहे. छोट्यातला छोटा बारकावा शोधून त्याला अभ्यासपूर्वक तपासून त्यावर पटकन अंमलबजावणी करता आली पाहिजे. संगणक आणि इंटरनेटच्या प्रगत होणा-या नवनवीन प्रगत तांत्रिक बाबींबद्दल माहिती असणे अत्यंत आवश्यक असते. अद्ययावत संगणकी ज्ञानाबरोबरच रोज बदलणा-या इंटरनेट जगाचे पुरेपूर ज्ञान असणंही अपरिहार्य असतं. बारावीनंतर सायबर लॉमध्ये बरेच छोटे-मोठे कोस्रेस करता येतात. पोस्ट ग्रॅज्युएशन करण्यासाठी मात्र एल. एल. बी.ची डिग्री असणं आवश्यक असतं. फार किचकट परिस्थितीतही तत्परतेने आणि कुशल काम करता येणे आवश्यक असतं. म्हणूनच या व्यवसायात गुणवत्तेकडे गंभीरतेने पाहिलं जातं.
उत्पन्न
सामान्यत: एखाद्या फर्ममध्ये सायबर वकील म्हणून काम करण्याचे 15 ते 20 हजार इतके उत्पन्न मिळते. मोठय़ा कॉर्पोरेट लॉ फर्म किंवा कंपन्यांमध्ये नोकरी मिळाल्यास हीच कमाई 20 ते 40 हजारांच्या घरात जाते.
अभ्यासक्रम
या क्षेत्रात काम करण्यासाठी विविध पातळीवरच्या वेगवेगळ्या कायद्यांची माहिती करून घ्यावी लागते. त्यासाठी हा विषय अभ्यासताना वैयक्तिक कायदा, टेलिकॉम कायदा, कंपनी कायदे तसेच बौद्धिक मालमत्तेचे कायदे आणि गुन्हे यांचा अभ्यास शिकवला जातो. हे विषय ई-बिझनेस म्हणजेच इतर इंटरनेट व्यावसायाबरोबरही शिकवले जातात.
कामाचे स्वरूप
सायबर वकिलाला वेगवेगळे सायबर गुन्हे शोधून ते मोडीत काढावे लागतात. तसेच अशा गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी सायबर गुनंच्या वेगवेगळ्या पैलूंची आणि बारकाव्यांची माहिती असणं, महत्त्वाचं असतं.
शिक्षण संस्था
- गोपालदास झामतलाल अडवाणी लॉ कॉलेज, मुंबई
- के. पी. बी. हिंदुजा लॉ कॉलेज, मुंबई
- यशवंतराव चव्हाण मुक्त विद्यापीठ, नाशिक
- सिम्बॉयसिस सोसायटीज लॉ कॉलेज, पुणे
- एशियन स्कूल ऑफ सायबर लॉ, पुणे
- आयआयआयटी अलाहाबाद
- एमईटी लॉ स्कूल, दिल्ली
- डिपार्टमेंट ऑफ लॉ, दिल्ली
व्यवसायातील पदव्या
- सायबर कन्सल्टंट इन आयटी फर्म, पोलिस आणि बँक
- रिसर्च असिस्टंट इन लॉ फर्म
- रिसर्च असिस्टंट इन टेक्नॉलॉजी फर्म
- वेब डेवलपरचे सल्लागार
- अॅडव्हायझर इन मिनिस्ट्री ऑफ आयटी किंवा कॉर्पोरेट हाउसेस
- लॉ स्कूल्स किंवा मल्टिनॅशनल कॉर्पोरेशन्स
सर आपनास प्रनाम
सर माझे निवेदन असे आहे कि, आलम शेख नावाचा व्यक्ती रोज गुगल अकाउंट वर देवी देवता विषयी शिव्या घानेरडी पोष्ट करतो.
सर माझे आहे की , आलम शेख आ व्यक्तीचे गुगल अकाउंट बंद करण्यात यावे . हि नम्र विनंती
आपला नम्र.
नरेन्द राउत.