मागील काही दशकांपासून हॉटेल व्यवसायाला विशेष महत्त्व प्राप्त झालंय. स्पर्धा वाढली आणि त्यातून या विषयाचा शास्त्रीय अभ्यास वाढला. यातून हॉटेल मॅनेजमेंट नावाचं करिअर उदयास आलं. एक हॉटेल चालवण्यासाठी, सांभाळण्यासाठी ज्या ज्या गोष्टी करणं आवश्यक आहेत, त्यासाठी पडेल ते काम करण्याची तयारी असावी लागते. या अभ्यासक्रमाचं स्वरूप काय आहे याची ही थोडक्यात माहिती.
हॉटेलिंग हा बहुतांशी लोकांचा आवडता छंद. घरचं खाऊन कंटाळा आला की, अथवा एखाद्या विशिष्ट प्रसंगाला, हॉटेलमधले चमचमीत खाण्यासाठी आपण हॉटेलमध्ये जातो. आपल्यामध्ये ‘खवय्ये’ नावाची एक जात आहे, ती अशा अनेक ठिकाणी फिरून विविध ठिकाणच्या चवी घेऊन जिभेचे चोचले पुरवीत असते. मग त्यातून अस्सल मालवणी, अस्सल आगरी, वऱ्हाडी, पंजाबी अशा चवींची रेस्तराँ उघडतात. माशांच्या जेवणासाठी, मालवणी, कोल्हापुरी तिखट किंवा शुद्ध शाकाहारी अशा विविध खाद्यप्रकारची हॉटेल्स मग लोकप्रिय होतात. यापुढे जाऊन बाहेरील लोकांना राहण्यासाठी हॉटेल्स सोयी पुरवतात. बजेटनुसार मग टू स्टारपासून फाइव्ह स्टारपर्यंत विविध रेंज मिळतात.
मागील काही दशकांपासून जेव्हा लोकांच्या उत्पन्नाचा स्तर वाढला, लोकांची हॉटेिलगची हौस वाढली तशी हॉटेल या व्यवसायाला विशेष महत्त्व प्राप्त झालं. स्पर्धा वाढली आणि त्यातून या विषयाचा शास्त्रीय अभ्यास वाढला. यातून हॉटेल मॅनेजमेंट या करिअरचा जन्म झाला.
हॉटेल किंवा पर्यटन दोन्ही अनुभवसिद्ध करिअर आहेत. तुमचं वेगळंपण सिद्ध करावं लागतं. यात तुम्ही काय वेगळा आणि चांगला अनुभव देता, यावर तुमचं यश अवलंबून आहे. ब-याच लोकांना चांगलं जेवण करून लोकांना खायला घालायला आवडतं. तसं तुम्हाला लोकांना उत्तम चवीचं जेवण द्यायला आवडत असेल तर हॉटेल मॅनेजमेंटचं क्षेत्र तुम्हाला साद घालेल, मात्र त्याचा शास्त्रीय अभ्यास करणं गरजेचं आहे.
हॉटेल मॅनेजमेंट म्हणजे काय?
एक हॉटेल चालवण्यासाठी, सांभाळण्यासाठी ज्या ज्या गोष्टी करणं आवश्यक आहे, त्या त्या सगळ्या गोष्टींचा समावेश या अभ्यासात होतो. याचा अर्थ टेबलवर फडकं मारणा-यापासून मॅनेजपर्यंत सगळ्या गोष्टी तुम्हालाच कराव्या लागतात. ब-याच मुलांना हा गरसमज असतो की, हा अभ्यास केल्यानंतर तुम्ही ब-याच पाय-या टाळून मोठय़ा पदांवर गेलं पाहिजे. आणि मग अशा मुलांचा भ्रमनिरास होतो, ते खिन्न होतात आणि अभ्यास अर्धवट सोडतात.
प्रवेश परीक्षा
जेईई : जॉइंट एन्ट्रन्स एक्झामिनेशन – ही प्रवेश परीक्षा घेतली जाते.
बारावीनंतर कोणीही विद्यार्थी ही प्रवेश परीक्षा देऊ शकतो. या वर्षीच्या परीक्षेसाठी अर्ज करण्याचा शेवटचा दिवस ११ एप्रिल आहे. परीक्षा २६ एप्रिलला होईल.
२८ जुलै २०१४ पासून शैक्षणिक वर्षाची सुरुवात होईल. अधिक माहितीसाठी पुढील संकेतस्थळाला भेट द्या.
एमएचसीईटी (हॉटेल मॅनेजमेंट)
महाराष्ट्रात विविध अभ्यासक्रमांच्या प्रवेशासाठी महाराष्ट्र शासनातर्फे ही प्रवेश परीक्षा घेण्यात येते. या वर्षीची परीक्षा १८ मे रोजी होईल.
अधिक माहितीसाठी
याशिवाय काही अल्प कालावधीचे अभ्यासक्रम ‘हुनर से रोजगार तक’ या नावाने चालवले जातात. त्यातील काही अभ्यासक्रमांची माहिती
अभ्यासक्रम : हाउसकिपिंग
कालावधी : ६ आठवडे
पात्रता : आठवी पास
विद्यावेतन : रु. १५००
अभ्यासक्रम : वेटर
कालावधी : ६ आठवडे
पात्रता : आठवी पास
विद्यावेतन : रु. १५००
अभ्यासक्रम : बेकरी
कालावधी : ८ आठवडे
पात्रता : आठवी पास
विद्यावेतन : रु. २०००
अभ्यासक्रम : कुकरी
कालावधी : ८ आठवडे
पात्रता : आठवी पास
विद्यावेतन : रु. २०००
‘हॉस्पिटॅलिटी’ या विषयात पदव्युत्तर पदवी आणि एमबीए पदव्यासुद्धा अनेक विद्यापीठे देत आहेत. या पदव्या घेऊन आपण अधिक मोठय़ा पदालाही जाऊ शकतो.
अभ्यासक्रम
इन्स्टिटय़ूट ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट (आयएचएम)
भारत सरकारने स्थापन केलेली ही संस्था आहे. अशा एकूण ४१ आयएचएम देशभरात आहेत.
वीर सावरकर मार्ग, दादर (पश्चिम), मुंबई-२८
अभ्यासक्रम : बीएस्सी(हॉस्पिटॅलिटी आणि हॉटेल मॅनेजमेंट )
इतर काही संस्था
कोहिनूर इन्स्टिटय़ूट ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट
बी.एस्सी इन हॉटेल मॅनेजमेंट (मुंबई विद्यापीठ) आणि बीएस्सी इन केटिरग (यशवंतराव चव्हाण विद्यापीठ) हे दोन पदवी अभ्यासक्रम शिकवले जातात.
याशिवाय बेकरी, बारटेंडिरग, कुकरी या विषयावर अल्प मुदतीचे सर्टिफिकेट कोर्सेससुद्धा उपलब्ध आहेत.
संपर्क : सेनापती बापट मार्ग, दादर (पश्चिम), मुंबई २८
- रिझवी कॉलेज ऑफ मॅनेजमेंट, बांद्रा, (पश्चिम),
- आयटीएम हॉटेल मॅनेजमेंट, २५/२६ इन्स्टिटय़ूशनल एरिया, नवी मुंबई
- कपोल विद्यानिधी, कांदिवली (पश्चिम),
- एपीजय कॉलेज, बेलापूर, नवी मुंबई
- जी. डी. आंबेडकर, परेल
- अथर्व, मालाड मार्वे, चारकोप नाका, मालाड (पश्चिम),
- सहयोग कॉलेज, अंबरनाथ
- साई श्रद्धा फाउंडेशन, अलिबाग
जितक्या प्रमाणात सध्याच्या पंचतारांकित हॉटेल्समधील रूम्स भरल्या जात आहेत. परदेशी लोक जितक्या प्रमाणात भारतात येत आहेत त्यावरून हे नक्की आहे की या क्षेत्राला भरभराटीचे दिवस यापुढे येत राहतील. त्यामुळे कंबर कसून तुम्ही या क्षेत्रात प्रवेश करा.
हॉटेल मॅनेजमेंट नंतरचे विविध करिअर पर्याय
हॉटेलमध्ये नोकरी
कुकरी अर्थात जेवण बनवण्याच्या अभ्यासानंतर शेफ हा उत्तम पर्याय आहे. संजीव कपूरमुळे शेफ हे क्षेत्र घराघरांत पोहोचलं आहे. यात दुस-याला जेवण देण्याचा आनंद आणि पैसा दोन्ही आहे.
वेटर आणि बार टेन्डिरग हे दोन्ही उत्तम पर्याय आहेत. वरकरणी वाटताना आम्हाला हे दोन्ही पर्याय खालच्या दर्जाची कामे वाटतात. मात्र, पंचतारांकित हॉटेलमध्ये वेटर व बार टेन्डिरग हे प्रतिष्ठेचे करिअर पर्याय म्हणून समजले जातात.
हॉटेलमधील इतर सर्व गोष्टींचं व्यवस्थापन करणं हे हाउसकीपिंग या क्षेत्रात येते.
तिन्ही क्षेत्रात प्रचंड ताण आहे, मेहनत आहे आणि कदाचित अपमानही आहे. मात्र तुम्ही तुमच्या क्षेत्रात स्पेशलायझेशन केलेत, उत्तमता मिळवलीत तर प्रचंड पैसा आणि सन्मान आहे.
स्वयंरोजगार
आपल्या देशात उत्पन्नाची वाढती पातळी पाहता, आपल्या देशात हॉटेल या व्यवसायाला खूप संधी आहे. या क्षेत्रात साधा ढाबा उघडून पुढे स्वत:चे पंचतारांकित हॉटेल किंवा हॉटेलची चेन उघडल्याचीही अनेक उदाहरणं आहेत. विठ्ठल कामत हे त्यातीलच नामांकित उदाहरण. यातून प्रेरणा घेऊन मराठी मुलांनी अधिकाधिक हॉटेल मॅनेजमेंट क्षेत्रात स्वयंरोजगारासाठी उतरलं पाहिजे.
मला हॉटेल व्यवसाय करायचा आहे तरी मार्गदर्शन पाहिजे.
good
मला हॉटेल व्यवसाय करायचा आहे तरी मार्गदर्शन पाहिजे.
हॉटेल मँनेजमेंन्ट साठी jee ani MHCET द्यावी लागते का…..?
HOTEL
मला हॉटेल व लॉजिंग व्यवसाय करायचा आहे तरी मार्गदर्शन पाहिजे.
मला हॉटेल व्यवसाय चालु करायचा आहे त्या विषयी माहती पाहिजे