अनेकदा माणसांमध्ये राहूनही आपण एकटे असतो. अशावेळी आपलं हे एकटेपण घालवायला धावून येतात आपल्या आसपासचे प्राणी. पाळीव असो वा सभोवतालचे प्राणी आपल्याला इतका लळा लावतात की ते आपल्या आयुष्याचा घटक बनून जातात. अशाच आपल्या भवतालातल्या प्राण्याशी जुळलेल्या मैत्रभावाचे किस्से मांडणारं नवं सदर.
साधारण २००६ सालची ही गोष्ट. एके दिवशी रात्री अकरा-साडेअकराच्या सुमारास कॉलनीत फिरताना मला एका काळोख्या कोप-यातून एका मांजराच्या पिल्लाचा ओरडण्याचा आवाज आला. रस्त्याच्याकडेला कुणीतरी सोडून गेलेलं ते पिल्लू भुकेने व्याकूळ होऊन ओरडत होतं. एवढय़ा अंधारात त्याला जर तिथेच सोडून दिलं असतं तर त्या रात्रीत कुत्र्यांनी त्याचा फडशा पाडला असता. म्हणून मी त्या पिल्लाला उचललं. निमूट घरी घेऊन आलो. जरा मोठं झालं की देऊ कुठेतरी लांब सोडून, असा विचार करून त्याच्यासाठी बागेतल्या एका कोप-यात घराची व्यवस्था केली.
सुरुवातीचे दोन तीन दिवस त्याने काही खाल्लं नाही. पण नंतर मात्र ते आमच्या कुटुंबात रुळलं. चिमुकलं पिल्लू बघता बघता सात-आठ महिन्यांत चांगलंच मोठं झाल्यावर बागेतलं घर सोडून थेट आमच्या घरीच शिफ्ट झालं. ही मांजर नसून बोका आहे, हे माहीत झाल्यावर याचं नाव काय ठेवावं याचं विचारमंथन सुरू झालं.
मी एक दिवस टीव्हीवर ‘टॉम अॅण्ड जेरी’ कार्टुन बघताना मधेच येऊन आजीने विचारलं, ‘‘यातल्या मांजराचं नाव काय आहे?’’ मी म्हटलं, ‘‘टॉम!’’ ‘‘हेच नाव ठेव या बोक्याचं,’’ असं म्हणतं तिने अचानक त्याचं नामकरण करून टाकलं.
तांबडय़ा रंगाचे केस, पिवळेशार डोळे, सुदृढ शरीर आणि झुपकेदार शेपूट ही त्याची देहयष्टी! दिवसभरात किमान दहा वेळा शेपूट चाटून साफ करणं हे त्याचं सगळ्यात आवडतं काम! त्याचं स्वत:च्या शेपटीवर इतकं र्पेम का होतं, हे देवालाच ठाऊक; पण चुकून जरी घरातल्या कोणाचा त्याच्या शेपटीला धक्का लागला तर हा चवताळून समोरच्या व्यक्तीच्या अंगावर जात असे. त्याच्या खाण्यापिण्याच्या सवयीपण अजबच होत्या. आजीच्या हातची गरम-गरम चपाती खाण्यासाठी हे महाशय चक्क पहाटे पाच वाजता उठून बसत. चपाती खाऊन झाली की, मॉर्निग वॉकला बाहेर पडत. घरी आल्यानंतर थोडा वेळ झोप काढायची आणि मग बिल्डिंगमध्ये येणा-या मासे विक्रेत्यांच्या मागे फिरायचं. तिकडे काही मिळालं तर खायचं; नाहीतर बागेतल्या गवतावर येऊन अंग पसरायचं! हा त्याचा सकाळपासून दुपारपर्यंतचा दिनक्रम.
संध्याकाळी सहापर्यंत तो झोप काढे. मग मागच्या दारातून किचनमध्ये घुसून, ‘म्याऊ..म्याऊ..’ करून आपण आल्याची वर्दी देई. कुणीतरी उठून त्याच्या प्लेटमध्ये दूध टाकल्याशिवाय त्याचं ओरडणं काही थांबत नसे. दूध प्यायचं नी घरातल्या बिछान्यावर ताणून दिल्यानंतर दुस-या दिवशी सकाळशिवाय काय उठणं होत नसे.
घरातल्या सगळ्यांपेक्षा हा टॉम आजीचा फार लाडका होता. तिच्यामागेच तो सतत घुटमळत राही. आजी अंघोळीला जरी गेली तरी तो बाथरूम बाहेर बसून राही. त्याच्या या मालक र्पेमाची आणखी एक गोष्ट म्हणजे, २६ जुलै २००५ मधे आलेल्या पुरात तो चक्क तीन दिवस आपल्या मालकीणबाईंबरोबर इमारतीच्या पहिल्या मजल्यावर राहिला. तोही अन्नपाण्याशिवाय! दिवसाच्या २४ तासांपैकी १८ ते १९ तास घरात राहणा-या टॉमनी कधीही स्वत:हून दिल्याशिवाय कुठल्याही अन्नपदार्थामध्ये तोंड मात्र घातलं नाही. टॉमच्या काही महत्त्वाच्या गुणधर्मामुळे तो दोन-तीन वर्षात आमच्या घरचा सदस्य बनला.
कधीतरी सकाळी फिरायला गेलेला हा पहेलवान रात्रीपर्यंत घरी परतत नसे. स्वच्छंदी मनाच्या या प्राण्याला शोधण्यासाठी मग घरातल्या सर्वांना पायपीट करावी लागे. साधारण २००९ ची घटना. असाच सकाळी बाहेर पडलेला हा रात्रीपर्यंत घरी न परतल्यामुळे नेहमीप्रमाणे आम्ही त्याचा शोध घ्यायला सुरुवात केली; पण त्या दिवशी तो कुठेच सापडला नाही. एक दोन दिवस गेल्यानंतर अचानक संध्याकाळी दूध प्यायच्या वेळेला तो मागच्या दारातून वर आला. पण त्याला बघून घरातल्या सगळ्यांनाच धक्का बसला. कारण ज्या झुपकेदार शेपटीची तो खूप काळजी घ्यायचा, तिला खूप खोल जखम झाली होती; पण त्यामुळे त्याची चक्क अर्ध्याहून अधिक शेपूट तुटून पडली होती. उर्वरित शेपूट वाचवावी आणि जखमेमुळे त्याच्या जीवाचं काही बरं वाईट होऊ नये म्हणून त्याच्यावर औषध उपचार केले. कालांतराने तो बरा झाला. पण या घटनेनंतर तो संपूर्णवेळ घरातच घालवू लागला. पाच साडेपाच वर्ष आमच्या कुटुंबाचाच एक भाग बनलेल्या आमच्या टॉमने दोन वर्षापूर्वी सप्टेंबरमध्ये यकृताच्या आजाराने जीव गमावला.
खूप वाईट वाटतं मांजर आपल्याला सोडून गेल्यावर !!