‘सिकल’ या इंग्रजी शब्दाचा अर्थ म्हणजे गवत कापण्याचा विळा किंवा कोयता. ‘सिकलसेल अॅनिमिया’ हा लाल रक्तपेशींमधील दोषामुळे होणारा आजार आहे.
‘सिकल’ या इंग्रजी शब्दाचा अर्थ म्हणजे गवत कापण्याचा विळा किंवा कोयता. ‘सिकलसेल अॅनिमिया’ हा लाल रक्तपेशींमधील दोषामुळे होणारा आजार आहे. निरोगी माणसाच्या लाल रक्तपेशींचे सूक्ष्मदर्शक यंत्राखाली निरीक्षण केल्यास त्यांचा आकार गोलाकार दिसतो. पण सिकल सेल रुग्णाच्या लाल रक्तपेशी विळ्यासारख्या आकाराच्या, वेडय़ावाकडय़ा दिसतात.
४२ वर्षीय रमाकांत जाधव (नाव बदलले आहे) यांना जनुकीय दोषामुळे रक्ताच्या पेशीमधील हिमोग्लोबीनचे दोष निर्माण करणारा आजार म्हणजेच सिकल सेलचा आजार होता. सिकल सेलच्या पेशींचे आयुष्यमान हे फक्त २० दिवसांचे असल्याने रमाकांत जाधव यांची रोगप्रतिकारकशक्ती कमी झाल्यामुळे त्याना विविध आजारांची लागण झाली होती.
अशातच त्याना पित्ताशयाच्या खडयांचा भयंकर त्रास होत असल्याने डॉक्टरांनी पित्ताशय काढून टाकण्यास सांगितलं होतं. सिकल सेल हा आजार झालेल्या व्यक्तीच्या शरीरात ७० टक्के रक्त हे अशुद्ध असल्याने ते अशुद्ध रक्त काढून शरीरात शुद्ध रक्त भरणे फार गरजेचे असते व ही प्रकिया टप्याटप्प्याने किमान १ ते २ महिने करावी लागते. परंतु या केसमध्ये रुग्णाची तब्येत सिकल सेल व इतर आजारामुळे फार गंभीर झाली होती.
त्यामुळे मीरा रोड येथील वोक्हार्ट हॉस्पिटलचे क्लिनिकल रक्तविकारतज्ज्ञ डॉ. दीपांजन हलदर यांनी वोक्हार्ट हॉस्पिटलमध्ये असलेल्या आधुनिक वैदकीय तंत्रज्ञानाच्या मदतीने एकाच वेळी अशुद्ध रक्त काढून शुद्ध रक्त चढवण्याची किमया केली. अशा प्रकारची कार्यपद्धत भारतामध्ये फारच थोडय़ा हॉस्पिटलमध्ये उपलब्ध आहे. याविषयी अधिक माहिती देताना वोक्हार्ट हॉस्पिटलचे क्लिनिकल रक्तविकातज्ज्ञ व रुधिरशास्त्रज्ञ डॉ. दीपांजन हलदर म्हणाले, ‘‘सिकल सेल या आजारावर अद्याप थेट उपचार नाहीत.
जनुकीय दोषामुळे रुग्णाची रोगप्रतिकारकशक्ती कमी होऊन शरीरात अनेक आजाराची लागण होत असते अशा वेळी त्या रुग्णाचे आयुष्य वाचवायचे असेल तर वारंवार शुद्ध रक्ताचा पुरवठा शरीरात करावा लागतो कारण नवीन रक्तही काही दिवसांतच सिकल सेलच्या पेशीना बळी पडते. रमाकांत जाधव यांच्यावर वेळ न दवडता अशुद्ध रक्त बदलण्याची व पित्ताशय काढण्याची शत्रक्रिया करणे गरजेचे होते.
वोक्हार्ट हॉस्पिटलमध्ये असलेल्या आधुनिक वैद्यकीय सुविधांमुळे रुग्णाच्या शरीरातील ७० टक्के रक्त फक्त २ तासांत बदलण्याची प्रकिया यशस्वीरीत्या पार पाडू शकलो. सिकल सेल असलेल्या रुग्णांनी नियमित रक्त चाचणी व योग्य आहार घेतल्यास वयोमर्यादा वाढू शकते.
सिकल सेल असलेल्या व्यक्तीने सिकल सेल गुणधर्म असलेल्या (वाहक किंवा पीडित) व्यक्तीशी लग्न केल्यास त्यांच्या होणा-या अपत्यातही सिकल सेल गुणधर्म आढळू शकतो. त्यामुळे या आजाराचे रुग्ण मूल जन्मास येऊ नये याबद्दल काळजी घेण्याची संकल्पना वैद्यकीय क्षेत्रात समोर आली आहे.’’
सिकल सेल रोगाविषयी
सिकल सेल या आजाराचे रुग्ण जगभर सापडतात. पण आफ्रिका, सौदी अरेबिया आणि भारतात या आजाराचे प्रमाण अधिक आहे. आपल्या देशात मध्य भारतात याचे रुग्ण अधिक सापडतात.
‘सिकल सेल’ आजार आनुवंशिक असतो. भिल्ल, आदिवासी किंवा वंचित घटकांमध्ये सर्वसाधारणपणे हा रोग आढळतो. छोटे जनसमुदाय किंवा ज्या समुदायांमध्ये नात्यांत विवाह होतात, त्यांच्यात ‘सिकल सेल’चे प्रमाण जास्त आढळते. महाराष्ट्रात सातपुड्याचा पट्टा, गडचिरोली, धुळे, विदर्भ आदी भागांत या आजाराचे प्रमाण जास्त आहे.
मी सिकलसेल ग्रस्त आहे मला त्रास होत आहे तरी मला औषधि कणती घ्यायचं