शेतीला जोडधंद्याविषयी आपण माहिती घेत आहोत. मागील लेखात आपण शेळीपालनाविषयी माहिती घेतली होती. बोकड-शेळीप्रमाणेच खाण्यासाठी सर्वाधिक वापरला जाणारा प्राणी म्हणजे कोंबडी. आज आपण माहिती घेऊया कुक्कुटपालनाविषयी.
शेतकरी म्हटला की काही गोष्टी आपसूक आपल्या डोळ्यासमोर उभ्या राहतात. उदा बैलांची जोडी, गायी, एखादा कुत्रा, तसेच कोंबडय़ांचे खुराडे. याचाच अर्थ कोंबडय़ा या शेतीच्या नसíगक वातावरणात वाढणा-या आहेत. मात्र म्हणूनच कोंबडय़ांची शास्त्रोक्त पैदास करून शेतीला जोडउत्पन्न घेता येतेच, शिवाय कुक्कुटपालन हा स्वयंसमर्थ असा उद्योगसुद्धा आहे. कुठलाही ग्रामीण व्यवसाय करीत असाल तर कोंबडय़ापालन हा उद्योग त्याच्यासमवेत तुम्ही करू शकता.
उत्पन्न :
कोंबडय़ांपासून मांस मिळते आणि त्यांच्या अंडय़ांनासुद्धा बाजारात चांगली मागणी असते. भारतात कुक्कुट-संशोधनात बहुपयोगी अशा कोंबडय़ांच्या विविध जाती विकसित केलेल्या आहेत, यामध्ये गिरिराणी किंवा ग्रामप्रिया, कृषिब्रो, गिरिराज आणि वनराज या जाती प्रामुख्याने नमूद करता येतील. वनराज कोंबडय़ा एका वर्षात साधारणपणे १४० ते १५० अंडी देतात. गिरिराज कोंबडय़ा वर्षाला १८० अंडी देतात.
पक्षीपालन
कोंबडय़ा नाजूक प्रवृत्तीच्या असतात आणि सांभाळणे अधिक जोखमीचे काम असते. त्यांची रोगप्रतिकारकशक्ती कमी असते. त्यामुळे त्यांच्या आरोग्याची अधिक काळजी घ्यावी लागते.
कुक्कुटपालन केंद्र
कुक्कुटपालन केंद्राचे तापमान उबदार असावे मात्र फार अधिक तापमान कोंबडय़ांना सहन होत नाही. हवा चांगली खेळती ठेवावी. पक्ष्यांची विष्ठा नियमितपणे साफ करावी. घरटय़ात योग्य प्रकाश असावा.
औषधे
कोंबडय़ांना लसीकरण आणि खाद्यातून औषधे देणे आवश्यक असते. यासाठी योग्य डॉक्टरचा सल्ला घ्यावा. जवळच्या पशुवैद्यकीय केंद्राशी किंवा कृषी वा पशुवैद्यकविज्ञान विभागाशी नियमित संपर्कात राहावे. कोंबडय़ांवर ताण येणार नाही यासाठी विशेष काळजी घ्यावी लागते. यासाठी प्रत्येक कोंबडीला योग्य जागा मिळेल, गर्दी होणार नाही, पिंज-यातील अमोनियाचे प्रमाण वाढणार नाही याची काळजी घ्यावी लागते.
गावठी कोंबडय़ांच्या पालनासाठी अधिक काळजी करणे आवश्यक आहे. पिल्लांना सुरुवातीचे दिवस जपणे आवश्यक असते. गावठी कोंबडी बॉयलर कोंबडीपेक्षा अधिक भाव देते.
कुक्कुटपालनासाठी शासनाच्या योजना
कुक्कुटपालनासाठी शासनाने विशेष योजना सुरू केल्या आहेत. नाबार्ड संस्थेमार्फत कुक्कुटपालनासाठी कर्ज आणि वेंचर फंड स्वरूपातही मदत केली जाते. स्टेट बँक ऑफ इंडिया आणि इतर शासकीय बँकांच्या कुक्कुटपालनासाठी विशेष कर्जाच्या योजना आहेत.
याशिवाय कुक्कुट खाद्य निर्मिती केंद्र/युनिट उभारणी योजना, कुक्कुट उत्पादन विपणन व्यवस्था केंद्र स्थापित करणे योजना, कुक्कुट उत्पादन निर्यात सहाय्य केंद्र उभारणी योजना आणि कुक्कुट उत्पादनांच्या किरकोळ विक्रीसाठी दुकाने उभारणी योजना या योजना पशुसंवर्धन विभागातर्फे राबविल्या जातात.
संपर्क :
अ) नाबार्ड कार्यालय
ब) स्टेट बँक ऑफ इंडिया कार्यालय
क) बँक ऑफ इंडिया कार्यालय
ड) जिल्हा उद्योग केंद्र कार्यालय
कुक्कुटपालन प्रशिक्षण
अ) सेन्ट्रल पोल्ट्री डेव्हलपमेंट ओर्गनायझेशन आरे कॉलनी, गोरेगाव पूर्व ०२२-२९२७२४९७
ब) मिटकॉन इन्स्टिटय़ूट शिवाजीनगर, पुणे
कुक्कुटपालन हा अतिशय नफ्याचा व्यवसाय आहे. आजच्या तरुणांनी अगदी शहरी भागातील देखील, पुढे येऊन हा व्यवसाय सुरू करण्यास हरकत नाही. गावाला जाण्याची तयारी असलेल्या व्हीआरएस घेतलेल्यांनी अथवा रिटायर्ड झालेल्यांनी सुद्धा या व्यवसायाचा नक्की विचार करावा.
I want to started this job but I don’t know what can I do so you please suggest mee…my cell phone number is 9870010071.