घर असो, ऑफिस वा एखादं रेस्टॉरंट.. पाण्याचा वापर आणि त्याचं नियोजन ही फार महत्त्वाची गोष्ट आहे. मुख्यत्वे हॉटेलच्या किचनमध्ये तर जास्तच. कारण एखाद्या हॉटेलचं किचन हे त्या हॉटेलचं हृदय असतं. तिथे दिल्या जाणा-या प्लम्बिंग आणि इलेक्ट्रिकचा सप्लाय.. अशा विविध सेवा म्हणजे त्याच्या धमन्या आहेत. त्यामुळे त्यांची काळजी घेणं जरूरी आहेच.
सर्वप्रथम मागील लेखाच्या प्रतिसादाबद्दल ‘प्रहार’च्या सर्व वाचकांचे मन:पूर्वक आभार. माझ्या एका वाचकाने प्रतिक्रिया दिली की, ‘असं म्हणतात की, कोणत्याही हॉटेलच्या किचनमध्ये कधी डोकावू नये. मात्र या लेखमालिकेमुळे आम्हाला घरबसल्या ते करायची संधी मिळतेय. त्याबद्दल धन्यवाद’. खरंच या प्रतिक्रिया माझा हुरूप वाढवतात आणि नवीन ऊर्जा मिळते. पुनश्च या बहुमूल्य प्रोत्साहनासाठी त्रिवार धन्यवाद.
मागील भागात आपण किचनमध्ये HVAC कन्सल्टंट किती महत्त्वाचा आहे, हे पाहिलं. आज आपण बाकीच्या दोघांबद्दल चर्चा करणार आहोत. पुढील महत्त्वाचा कन्सल्टंट आहे प्लम्बिंग कन्सल्टंट. खरं तर घर असो वा ऑफिस वा एखादं रेस्टॉरंट.. पाण्याचा वापर आणि त्याचं नियोजन ही फार महत्त्वाची गोष्ट आहे. मुख्यत्वे हॉटेलच्या किचनमध्ये तर जास्तच. काही फास्ट फूट जॉइंटमध्ये अगदी प्रत्यक्ष पदार्थ बनवायला पाण्याचा वापर होत नसला तरी हात आणि भांडी धुणे आणि सर्वात क्रिटीकल असतं ते म्हणजे ज्या ठिकाणी पिझ्झा, बर्गर सव्र्ह होतो तिथला आऊटलेट.
तिथे वापरलेल्या प्लेट्स धुणे हा विषयच नसतो. कारण त्याचं सवर्ि्हग हे वेगळ्या पद्धतीने होत असतं. मात्र जर इतर काही पदार्थसुद्धा सव्र्ह होत असतील आणि त्यासाठी जर प्लेट्चा वापर होत असेल तर मात्र त्या धुण्यासाठी काही ठरावीक पद्धतीच वापरली जाते. आणि मग त्याचं आऊटलेट डिझाईन करणं ही मोठी जिकिरीची भूमिका असते. कारण एक छोटीशी चूक फार महागात पडू शकते. एखाद्या हॉटेलचं किचन हे त्याचं हृदय असतं.
या विविध सव्र्हिसेस म्हणजे त्याच्या धमण्या आहेत. त्यामुळे त्यांची काळजी घेणं जरूरी आहेच, तर हे आऊटलेट्स डिझाईन करताना बाहेरचा सम्प वैगरे कुठे आहे आणि त्याच्यापासून जास्त लांब हा आऊटलेट नसणं या सर्व गोष्टी मॅनेज कराव्या लागतात. काही काही मशिन्स अशा असतात ज्यांना इनबिल्ट इनलेट आणि आऊटलेटची आवश्यकता असते. हा इनलेट शुद्ध पाण्याचा असणे फार गरजेचं आहे. आपण जेव्हा कोणत्याही फास्ट फूट आऊटलेटमध्ये जातो तेव्हा जो सॉफ्ट ड्रिंक आपण पितो त्याचं एक वेगळं मशीन असतं. त्याला आपण फाऊंटन मशीन असं म्हणतो.
तिथे आपण बघतो सुद्धा की एका नळवजा नॉबला ग्लास लावला की सॉफ्ट ड्रिंक्स येतं, मात्र हे सॉफ्ट ड्रिंक कुठे स्टोअर होतं ते आपल्याला कधीच कळत नाही. खरं तर आपण जसं नळाने पाणी घेतो आणि पाणी कुठेतरी स्टोअर केलेलं असतं. तसं या सॉफ्ट ड्रिंकचं नसतं. त्याची एक प्रोसेस असते. या सॉफ्ट ड्रिंकचा उगम हा मागे किचनमध्ये असतो. ज्या ज्या फ्लेव्हरची सॉफ्ट ड्रिंक हवीत त्या फ्लेव्हरच्या सीरपची पाकिटं असतात. जेव्हा तिथे फोरस्टँड मशीनवर ग्लास लावला जातो तेव्हा सर्वप्रथम पाण्याचा प्रवाह मागे चालू होतो. मग तो प्रवाह त्या फ्लेव्हरच्या सीरपमधून पास होतो आणि मग पुढे त्याचा गॅस मशीनमध्ये प्रवेश होतो.
त्यात गॅस भरला जाऊन मग तो पुढे सॉफ्ट ड्रिंकच्या रूपाने ग्लासमध्ये येतो. हे सगळं मला लिहायला आणि तुम्हाल वाचायला जेवढा वेळ लागला त्याच्यापेक्षा किती तरी कमी वेळात हे घडतं. आणि काही सेकंदांत ते सॉफ्ट ड्रिंक तुमच्या समोर तयार असतं. ही सगळी प्रोसेस सांगायचं कारण हेच की इथे शुद्ध पाणी असणं गरजेचं असतं. कारण पाण्याची चव जरा जरी बदलली तर त्या सॉफ्ट ड्रिंकच्या चवीत फारच फरक पडतो. आणि तुम्हाला तर माहीतच आहे की सॉफ्ट ड्रिंकचे ब्रँड आणि त्यांची चव याबद्दल ते किती पर्टिक्युलर असतात. काही सॉफ्ट ड्रिंकच्या ब्रँड्सनी तर काही फास्ट फूड ब्रँड्बरोबर अॅग्रीमेंट्ससुद्धा केली आहेत की जर चवीत फरक आढळला तर वर्ल्डवाईड हे कॉन्ट्रॅक्ट कॅन्सल करण्यात येईल.
ही फार मोठी गोष्ट आहे आणि आपल्याला तर माहीतच आहे की महानगरपालिकेच्या हद्दी सोडल्या तर त्यातल्या त्यात शुद्ध पाणी मिळण्याची शक्यताच नसते. म्हणूनच मग ते पाणी शुद्ध करून त्या ठरावीक प्रमाणतेवर आणण्यासाठी त्याचं फिल्टरेशन आवश्यक असतं. त्यासाठी आर ओ म्हणजे रिव्हर्स ऑस्मोसिस नावाची प्रणाली वापरली जाते. जिथे अगदीच पाण्याची क्वालिटी चांगली नसेल तिथे त्याच्या जोडीला वॉटर ट्रिटमेंट प्लान्ट सुद्धा वापरण्यात येतो. त्यामुळे पाण्याचं दुहेरी शुद्धीकरण होतं.
या सर्व पाण्याच्या नियोजनासाठी कन्सल्टंट, आम्ही डिझायनर्स आणि किचन कन्सल्टंट असे तिहेरी कोऑर्डिनेशन फार गरजेचे असते. आणि ही प्रोसेस अगदी सुरुवातीपासून म्हणजे एखादी रॉ साईट हातात आल्यापासून सुरू होते.
या किचन रूपी हार्टची तिसरी घमनी असते इलेक्ट्रिकल कन्सल्टंट. हल्ली वापरल्या जाणा-या किचन इक्विपमेंट्समध्ये सर्वच ठिकाणी इलेक्ट्रिकल सप्लाय गरजेचा असतो. मग ती इक्विपमेंट्स समजून घेऊन त्या प्रकारचा सप्लाय डिझाईन करणं हे त्यांचं काम असतं. मग काही मशिन्सना सिंगल फेज तर काहींना तीन फेज अशी विभागणी असते. आणि तर या प्रकारे त्यांचे डिस्ट्रिब्युशन बोर्ड आणि त्यांचं अर्थिग डिझाईन करणं आवश्यक असतं. काही ठिकाणी इलेक्ट्रिकल सप्लाय हा कमी-जास्त प्रमाणात असतो. तेव्हा मग डीजीमधून सप्लाय देणं गरजेचं असतं तर त्या पॉवर सप्लायचं रुटिंग सुद्धा व्यवस्थित डिझाईन करावं लागतं. इलेक्ट्रिकल सप्लायबरोबरच महत्त्वाचं असतं ते म्हणजे लायटिंग डिझाईन. कारण किचनमध्ये भरपूर प्रकाश ही पहिली प्रायोरिटीच असते. आणि शक्यतो किचन हे साईडच्या अंधा-या कोप-यात असतं. कारण चांगल्या सूर्यप्रकाशाच्या दिशेला डायनिंग एरिया डिझाईन करावा लागतो.
तर असं होतं हे या हॉटेलचं हार्ट जिथून तुमच्या जिभेला चाळवणा-या पदार्थाचा उगम होतो. पुढील भागात आपण त्या पदार्थाचा प्रवास तुमच्या प्लेटपर्यंत कसा होतो याबद्दल चर्चा करणार आहोत.
हॉटेलच्या किचन मधील गुंतागुंत सरळ सोप्या भाषेत सांगितल्या बधल धन्यवाद