आपलं काम आणि आपण या हेतूने कार्यरत असणारी शीला तांबे गेली पाच-सहा र्वष मानखुर्द येथे राहून दोन-तीन बिल्डिंगच्या कचरा सफाईचं काम करते आहे. आपलं काम चोखपणे पार पाडून तिने आपल्या कुटुंबाची जबाबदारीही पेलली आहे.
मानखुर्द महाराष्ट्रनगरच्या बिल्डिंगमध्ये सकाळच्या वेळी प्रत्येक रूमबाहेर कच-याचे डबे, कच-याच्या पिशव्या असं चित्र नजरेस पडतं. पण अगदी सातव्या मजल्यापासून अगदी पहिल्या मजल्यापर्यंत सकाळी नऊ वाजेपर्यंत हीच घाण न चुकता, न दमता साफ करणारी महिला पाहिली की एकवेळ आम्ही कचरा बाहेर ठेवायला विसरू, पण आम्हाला याच कच-याची आठवण करून देणारी ही महिला सगळय़ांसमोरच कष्टाचं आणि श्रमाचं प्रतीक म्हणून उभी ठाकताना दिसते.
सकाळच्या वेळी खरं तर झोप अनावर होत असताना कधी चुकून दाराबाहेर कचरा ठेवायचा राहून गेला तर प्रत्येक घराला न चुकता ती जागं करते. ती व्यक्ती म्हणजे शीलाबाई. नेहमी हसतमुख आणि आपलं काम चोख बजावणारी ही स्त्री पाहिली की आपण आपला आळस विसरून कामाला लागावं. आपलं काम आणि आपण या हेतूने कार्यरत असणारी शीला गेली पाच सहा र्वष मानखुर्द येथे राहून दोन तीन बिल्डिंगच्या कचरा सफाईचं काम करते आहे. आपलं काम चोखपणे पार पाडून तिने आपल्या कुटुंबाची जबाबदारीही पेलली आहे. घरात पती, मुलगा, सून, नातवंडे असा तिचा परिवार आहे.
मानखुर्द महाराष्ट्रनगरमध्ये राहणारी ही शीला याकूब तांबे. या महिलेने आपल्या प्रपंचासाठी, कुटुंबातील माणसांसाठी कचरा गोळा करण्याचे घेतलेले काम आज तिच्या आणि तिच्या कुटुंबीयांच्या उदरनिर्वाहाचे साधन बनले आहे. जी घाण आपण घाण म्हणून दाराबाहेर ठेवतो, तीच घाण उचलताना ही महिला मन मारून काम करताना दिसते. कचरा सफाईचं काम करताना तिला या कामी तिचे पतीही मदत करतात. पण कचरा गोळा करून मिळणा-या पैशातून सर्वसामान्यांसारखी स्वप्नं पाहणं तिच्यासाठी कितीतरी कोस दूर आहे. तिचे श्रम हेच तिच्या जीवनाचा आधार आहे. आणि हेच श्रम प्रामाणिकपणे करण्याचे तिचे प्रयत्न आहेत.
रोज पहाटे बिल्डिंगमधला कचरा गोळा करणे, गोणी भरून नेणे हे सारं करताना तिची मनगटं, मानेचा होणारा त्रास हे सारं बाजूला ठेवावं लागत असल्याचं ती सांगते. वेदनांना दूर सारून कष्ट करून संसाराची धुरा तिने आज पेलली आहे.
आपल्याला एखाद्या गोष्टीची सवय व्हावी त्याप्रमाणेच प्रत्येकाला रोज शीलाबाई येईल आणि कचरा नेईल याची जणू सवयच झाली आहे. कधी तिची मजबुरी असेल आणि जर तिला येणं जमलं नाही तर मात्र सगळय़ांचीच यावेळी मोठी पंचाईत होऊन बसते आणि प्रत्येकाला मोठय़ा मुश्किलीनं आपल्या कच-याची व्यवस्था करावी लागते. पण कचरा गोळा करून मिळणा-या पैशातून तिचं घर कसं चालतं? या प्रश्नावर शीलाबाईने थोडी नाराजीच प्रकट केली. आज याच्याकडून उसनवार पैसे घे, उद्या त्याच्याकडून घे आणि घर चालव. आजारपण काढ, असं करताना महिन्याचा मिळणारा पगार हा लोकांची देणी देण्यातच जात असल्याने हातात शेवटी काहीच उरत नसल्याचं ती सांगते. इतरांसारखं जगणं आपल्या नशिबात नसलं तरी आयुष्याचा रहाटगाडा ओढताना एक मजबुरी म्हणून आपल्याला घाण, कचरा गोळा करावा लागत असल्याचं ती सांगते. परिस्थितीपुढे आपण काहीच करू शकत नसल्याचंही ती हसतच सांगते. आपण परिस्थितीपुढे हतबल असलो तरी आपण आपल्या कुटुंबाचा आधार असल्याचंही तिने यावेळी अभिमानाने सांगितलं.
इतरांसारखं जगणं आमच्या नशिबात नाही. अंगावर फुटका मणी नाही. दागिन्यांचीही आता हौस नाही. रोज कष्ट करून जीवन जगत राहावं इतकंच. परिस्थितीच जर मजबूर करणारी असेल तर त्यापुढे कुणाचं काय चालणार?
– शीला तांबे
