सुजाताच्या आई-बाबांच्या काळजात धस्स झालं. सुजाताही भांबावली. क्षणभर चक्रावली. तिने आई-बाबांकडे पाहिलं. ‘काय विचार आहे तुमचा. नाही म्हणूच नका. सुजाता एकदम सुखात राहील. मी यांना तसा शब्दही दिलाय.’ काकांच्या या बोलण्यावर बाबा चिडले. आईही मनातून संतापली.
सुजाता आज घरात आईला मदत करण्यात गुंतलेली. तिचं असं कामात मग्न होणं आज आईसाठी नवीनच. तिलाही कुतूहल वाटलं. ती न राहवून म्हणाली, ‘एवढी मदत का चाललीय आज माझ्या कामात? काही विशेष कारण दिसतंय.’
‘आई विशेष काही नाही. आज आमच्या संस्थेचे काका घरी येणार आहेत.’
‘कोण? तो माणूस? त्याला नको हं आणूस आपल्या घरी. काहीही बोलत बसतो.. आणि काका काय?’
‘अगं, सगळे काकाच म्हणतात त्यांना. म्हणून मीही म्हणते.’
‘ते जाऊ दे. तू त्यांना सांग आम्ही आज बाहेर जाणार आहोत. घरी कुणी नाही..’
‘अगं पण मी खोटं कशी बोलू त्यांच्याशी? तूच म्हणतेस ना..’
‘गरजेला खोटं बोललेलं चालतं.’ आईने तिला सांगितलं तशी ती मान डोलावून काकांना फोन करण्यासाठी सरसावली. तिने लागलीच फोन लावलाही.
पलीकडून काकांनी ‘हॅलो’ म्हटलं आणि ते हसले.
‘काका, हसताय का?’
‘कारण हा काका आता तुझ्या दारातच उभा आहे. दरवाजा उघडा मॅडम.’
‘काय?’ काकांचे ते शब्द ऐकून सुजाता गोंधळली. ‘आई.. आई, अगं काका आपल्या दरवाजाबाहेर उभे आहेत. ते आलेही आपल्या घरी.’
‘काय?’ सुजाताचं बोलणं ऐकून आता आईही गोंधळली. वैतागली. तिच्या बाबांना हा काय प्रकार समजेना.
सुजाताने दरवाजा उघडला तर काका हसतच उभे. सुजाताही नाइलाजास्तव हसली. आई बाहेर आली.
‘या.. या’ म्हणून त्यांनी या काकांचं स्वागत केलं. पण काका काही उठायचं नाव घेईनात. शेवटी काकांनी तोंड उघडलं आणि त्यांची बडबड सुरू झाली.
‘आता काका बोलतच राहणार’ दोन तास झाले तरी काका उठायचं नाव घेईनात हे बघून आईच्या कपाळावर आठय़ा पडल्या. बाबाही वैतागले. तसे काका हसले, म्हणाले, ‘मी आता मुद्दय़ाचंच बोलतो.’
आता हे काय बोलणार याकडे यांचं लक्ष लागलं. काका म्हणाले, ‘मी सुजातासाठी एक स्थळ आणलं आहे. मुलगा सुंदर आहे. अगदी सुजाताला शोभेसा. त्याचा स्वत:चा व्यवसाय आहे. मुलगी ऐशोआरामात राहील. आजवर तुम्ही गरिबीत दिवस काढलेत. शोधून असं स्थळ सापडणार नाही सुजाताला.’ काका समाधानाने बोलले. तसे आई, बाबा आणि सुजाता अवाक् झाले.
‘खरंच, असं असेल तर बरंच आहे. माझी मुलगी सुखात राहणार असेल तर चांगलंच आहे.’ आई म्हणाली.
‘तुम्ही मुलाला बघून घ्या वाटल्यास. सुजाता आणि तुम्ही दोघीही उद्याच चला माझ्यासोबत. मुलगा शांत आणि अगदी सुस्वभावी आहे.’
‘अगदी उद्याच म्हणजे घाई होतेय हो’ बाबा म्हणाले.
पण काकांनी हट्टच धरला. तसे नाइलाजास्तव सुजाताचे आई-बाबा तयार झाले आणि दुस-या दिवशी काकांसोबत सुजातालाही घेऊन त्या मुलाला बघण्यास गेले. बसमधून उतरताच काका या तिघांना एका हॉटेलात घेऊन आले. हॉटेलात आल्यावर हॉटेलमालकाशी हस्तांदोलन करून त्यांनी स्मित केलं. त्यानंतर काकांनी प्रथम चहा मागवला. वेटरने चहा आणून दिला नि तो हसला. ‘काय कसं काय?’ काकांनी त्याला विचारलं. तसं त्याने आपल्या कानाचं मशीन ठीक केलं आणि हातानेच पण मूकपणे ‘बरं’ असल्याचं सांगितलं. हे तिघे काकांचं हे सारं वागणं बघत राहिलेले. थोडय़ा वेळाने काका म्हणाले, ‘सुजाता खूप गुणी आणि गरीब मुलगी आहे. समाजसेवेची तिला आवड आहे. या सगळय़ा गोष्टी हेरूनच मी तिच्यासाठी मुलगा पाहिला आहे.’
‘पण मुलगा कधी पाहायला मिळणार आहे? इथे त्याला बोलावलं आहे का?’ सुजाताच्या बाबांनी विचारलं.
तसे काका म्हणाले, ‘अहो, मुलगा तुमच्या समोरच आहे. आता जो चहा देऊन गेला तो मुलगा आहे. हॉटेलचे मालक त्याचे बाबा आहेत.’ काकांच्या बोलण्यावर ही तिघंही अवाक् झाली.
‘काय तो वेटर? त्याच्या कानाला मशीन आहे. त्याअर्थी त्याला ऐकू येत नाही. तो काहीच बोलला नाही याचा अर्थ त्याला बोलताही येत नाही.’ बाबांनी म्हटलं. तशी काकांनी होकारार्थी मान डोलावली.
सुजाताच्या आई-बाबांच्या काळजात धस्स झालं. सुजाताही भांबावली. क्षणभर चक्रावली. तिने आई-बाबांकडे पाहिलं.
‘काय विचार आहे तुमचा. नाही म्हणूच नका. सुजाता एकदम सुखात राहील. मी यांना तसा शब्दही दिलाय.’ काकांच्या या बोलण्यावर बाबा चिडले. आईही मनातून संतापली. पण त्यांनी स्वत:ला सावरलं. सुजाताने त्यांना इशा-यानेच शांत केलं.
‘बोला नं काय विचार आहे तुमचा?’ काकांचा हा उतावळा स्वभाव बघून आई संतापली, बाबा उठून उभे राहिले. सुजाताला आता काय बोलावं ते कळेनासं झालं.
‘अहो, नाही म्हणू नका. नाहीतर तुमच्यासारख्या गरीब माणसांना कोण विचारणार आहे?’ काका म्हणाले. तसा सुजाताच्या आईने न बोलताच एक रागीट कटाक्ष काकांकडे टाकताच काका वरमले. आई म्हणाली, ‘सुजाता, सांगून ठेव तुझ्या या काकांना, आमच्या मुलीचं लग्न करायला आम्ही समर्थ आहोत. गरीब असलो तरी आम्ही कुणावर अवलंबून नाही. माझी मुलगी बिनलग्नाची राहिली तरी चालेल पण..! इतर कुणी त्यात पडू नये. सुजाताचं लग्न हा आमचा वैयक्तिक प्रश्न आहे आणि त्यात कुणीही बाहेरच्या माणसाने पडू नये. उगाच वेळ खाल्ला आमचा. शब्द दिला म्हणे..’ सुजाताची आई आता संतापलीच.
सुजाताच्या आईचा रुद्रावतार बघून काकांनी भीतीने आवंढा गिळला. त्यांनी एकवार सुजाताकडे पाहिलं तर सुजाताही रागानेच त्यांच्याकडे पाहत राहिलेली. बाबांचाही राग डोळय़ांत साठलेला.
आता अधिक काही बोललो तर आपली इज्जत निघेल हे ओळखून काकांनी काहीही न बोलता आपली बॅग उचलली आणि त्यांनी तिथून काढता पाय घेण्यातच शहाणपण मानले.