मुंबईला भेट द्यायची म्हटली की हँगिंग गार्डन, चौपाटी, गेट वे ऑफ इंडिया, राणीची बाग याबरोबरच आवर्जून भेट दिली जाते, असं एक ठिकाण म्हणजे तारापोरवाला मत्सालय. गेल्या वर्षभरापासून नूतनीकरणासाठी बंद असलेलं हे मत्सालय आता ते सगळ्यांसाठी खुलं करण्यात आलं आहे. त्याच्या या नव्या, आकर्षक रुपडाविषयीची ही माहिती –
निळे, पिवळे, काळे, केशरी, पांढरे.. अशा रंगांचे कोणी काळ्या ठिपक्यांचे तर कोणी झेब्रासारखे दिसणारे चट्टेरी पट्टेरी मासे.. कोणी सापासारखे तर कोणी घोडयासारखे.. कोणी एक फूट लांब तर कोणी नखाएवढे इवलेसे.. कोणाचं तोंड मोठं तर कोणाच्या शेपटया मोठया..
असे एक दोन नव्हे तर जवळपास २५० जातीचे कितीतरी मासे.. कोणी कोप-यात दडून बसलेले तर कोणी समूहाने फिरणारे तर कोणी स्वतंत्र मुक्तपणे विहार करणारे.. असे हे रंगीबेरंगी मासे बघता बघता वेळ कसा निघून जातो ते कळतच नाही.
केवळ भारतातच नव्हे तर सिंगापूर, मलेशिया, चीन, हाँगकाँग आणि बँकॉक आदी ठिकाणांहून आणलेले मासे दक्षिण मुंबईत असलेल्या तारापोरवाला मत्सालयात पाहायला मिळतात.
तारापोरवाला मत्सालय तसं जुनंच. तुमच्यापैकी कित्येक जणांनी लहानपणापासून भेटी दिल्या असतील. कंटाळा आल्यावर कित्येकदा हे मासे बघायला जाण्यासाठी आपल्या आई-वडिलांकडे हट्ट धरला असेल.
असं हे मत्सालय गेल्या र्वषभरापासून बंद होतं. एकूण क्षेत्रफळ ४०९६ इतकं असलेलं हे मत्सालय आता ते नव्या ढंगात आणि रंगांत तयार झालं असून सगळ्यांच्या आकर्षणाचा विषय ठरत आहे.
सुरू झाल्याबरोबर मासे बघणा-यांसाठी प्रेक्षकांची अक्षरश: झुंबड उडाली आहे. खरं म्हणजे हे मुंबईतलं अतिशय जुनं आणि प्रसिद्ध पर्यटनस्थळाचं अगदी सुरुवातीला म्हणजे २७ मे १९५१ रोजी भारताचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या हस्ते उद्घाटन झालं. या मत्सालयाच्या बांधकामासाठी डी. बी. तारापोरवाला या निसर्गप्रेमी दाम्पत्याने दोन लाख रुपये देणगी दिली होती.
त्यावेळी हे मत्सालय उभारायला ८,९०,९०४ रुपये इतका खर्च आला होता. काळाची गरज ओळखून त्याचं नूतनीकरण करण्यात आलं आहे. प्रवेशद्वारापाशीच आपल्याला भव्य भुयारी मत्सालय ठेवण्यात आलं आहे.
१८० अंशांमध्ये खा-या पाण्यातील मासे ठेवण्यात आले आहेत. ही काच अॅक्रेलिकची असून, अशा प्रकारे मत्सालय असलेलं हे भारतातलं एकमेव मत्सालय असल्याचं तिथल्या अधिका-यांनी सांगितलं. त्यामुळे मत्सालयाच्या प्रवेशद्वारापाशीच लोकांची उत्कंठा शिगेला पोहोचते.
तिथून आत शिरलं की डाव्या हाताला आपल्याला नव्याने स्थापित केलेलं, ५० आसनव्यवस्था असलेलं वातानुकूलित प्रेक्षागृह पाहायला मिळतं. तिथे मत्सालयातील मासे, मत्सव्यवसाय, सागरी मासेमारी आदी विषयांवर वैज्ञानिक तसंच उद्बोधक माहितीपट दाखवण्यात येणार आहेत, मात्र अजून त्याची सुरुवात झालेली नाही.
नुकतंच सुरू झालं असल्यामुळे हे प्रेक्षागृह सुरू व्हायला एक-दोन महिन्यांचा कालावधी जाईल, अशी माहिती मत्सालयाचे अधीक्षक शिवरे यांनी दिली.
प्रवेशद्वाराच्या समोरच पांढ-या रंगांतलं माशाच्या आकारातलं कारंज पाहायला मिळतं. त्या कारंज्याच्या बाजूने मुख्य प्रदर्शनी हॉलमध्ये जाता येतं. या मुख्य हॉलमध्ये खा-या पाण्यातील आणि गोडया पाण्यातील मासे असे दोन मुख्य गट तयार करण्यात आले आहेत.
खा-या आणि गोडया पाण्याचे सतरा ते अठरा टँक आहेत. पैकी गोडया पाण्याचा विभाग हा मध्यभागी करण्यात आला आहे. खा-या पाण्याचा विभाग सागरी कासवाचा टँक सुरू होतो. आणि त्याच्या बाजूला डॅम्सेल, बटरफ्लाय, एंजल, ट्रिगर, कावळा मासा, किळीस, वाम, स्क्विरल, पोम्पॅनो, ग्रुपर, टँग, कोंबडा, व्हिम्पल, मुरीश, सी अॅनिमल आदी प्रकारचे आणि त्यांच्या प्रजातींचे शोभिवंत माशांचे टँक पाहायला मिळतात.
याचं आणखी एक आकर्षण म्हणजे या ठिकाणी जेली फिश नावाची नवीन टाकी मध्यभागी ठेवण्यात आली आहे. अगदी जेलीसारखा दिसणारा हा मासा अतिशय दुर्मीळ आणि छोटा असून तो पाहण्यासाठी आणि त्याला कॅमे-यात टिपण्यासाठी लोकांची झुंबड उडते. मधल्या गोडया पाण्याच्या विभागातही देश-विदेशातील मासे पाहायला मिळतात.
त्यात अरोवाना, बेडुक, सिक्लिड, पिरान्हा, कॅट फिश, रोहू, कटला, मृगळ, गुरामी, समुद्री घोडा, डॉलर आदी मासे पाहायला मिळतात. विविध रंगांतले मासे परत परत पाहावेसे वाटतात. अगदी पाय निघत नाही. मोठमोठे टँक पाहून कित्येक जण तर त्या अवाढव्य टँकच्या बाहेर उभं राहून आपले सेल्फी काढायचा प्रयत्न करतात.
हे सगळं बघून झाल्यावरही तुम्हाला आणखी मासे दाखवण्यासाठी आणखी एक छोटा प्रदर्शनी विभाग तयार करण्यात आला आहे. तिथे घरगुती टँकप्रमाणे लहान टँक असून त्यात गोल्ड फिश, एंजल, गुरामी, बार्ब, शार्क, फ्लॉवर हॉर्न, पॅरट, टेट्रा, गप्पी, कोळंबी आदी फिश पाहायला मिळतील.
याच विभागात दोन ते तीन मोठी पांढरी कपाटं असून त्यात समुद्री प्रवाळ आणि शिंपल्याच्या विविध कलाकृती पाहायला मिळतात.
खरं म्हणजे प्रत्येकालाच प्रत्येक माशांची माहिती असेलचं असं नाही. म्हणून या टाक्यांच्या वर त्या माशांचं नाव, त्यांच्या प्रजातीविषयीची माहिती सांगणारे एलईडी टीव्ही प्रत्येक टाकीवर लावण्यात आले आहेत.
एलईडी असल्यामुळे स्पष्ट वाचता येतं. मराठी आणि इंग्रजी अशा दोन्ही भाषांमध्ये ही माहिती उपलब्ध आहे. त्यामुळे बाहेर पडताना तुमच्या ज्ञानात भरच पडेल यात काही शंका नाही.
पूर्वीपेक्षा या टाक्यांचा आकार मोठा करण्यात आला असून त्याला फ्लेक्सच्या काचा लावण्यात आल्या आहेत. त्यामुळे रंगीत, आकर्षक मासे, आणि इतर जलजीव अगदी स्पष्टपणे आणि जवळून पाहता येणार आहेत.
माशांना नैसर्गिक वातावरण लाभावं म्हणून टाक्यांमध्ये खडक आणि पान वनस्पती ठेवण्यात आल्या आहेत. त्यामुळे त्यांची शोभा अधिकच वाढलेली दिसते. सोमवारी हे पर्यटनस्थळ बंद असून त्याचं प्रवेशशुल्क ६० रुपये इतकं आहे.
असं मुंबईतलं जुनं आणि पर्यटकांच्या नेहमीच आकर्षणाचा विषय असलेलं हे मत्सालय भारतातील महत्त्वाचं पर्यटन स्थळ म्हणून ओळखलं जातं. मनोरंजनाबरोबर शैक्षणिकदृष्टया महत्त्व लाभलेल्या या मत्सालयाला भेट द्यायला हवी.