अण्णा पावसकराच्या आंबा बागेतल्या कलमांवर फवारणी मारायला असलेल्या बबन्या सुतार, कानू गांवकर, किशोर आणि शित्या चौकेकराला अण्णाने ‘थर्टिफर्स्ट’च्या पार्टीसाठी कामाव्यतिरिक्त वेगळे पाचशे रुपये दिले. त्यामुळे यावर्षी ‘थर्टिफस्ट’ जोरात साजरी करायची असं त्या चौघांनी ठरवलं. फक्त भिक्या त्या चौघांमध्ये बसणारा असल्याने पार्टीत पाचवा पार्टनर म्हणून त्याला घ्यायचं ठरलं.
दोन किलोची ब्रॉयलर कोंबडी देऊन जेवणाची व्यवस्था बबन्या सुताराच्या घरी करण्यात आली. उरलेल्या पैशात पहिल्या धारेची हातभट्टी, अर्धा लिटरच्या दोन सोडयाच्या बाटल्या आणि फरसानची तजवीज करण्यात आली. किशोरच्या मांगरात ३१ डिसेंबरला सायंकाळी साडेसात वाजताच नवीन वर्षाच्या स्वागतासाठी बांबरवाडीतली पंचशक्ती सज्ज झाली.
‘पार्टी निदान रातरी बारपत तरी रंगाक व्हयी.’ कानू गांवकराने सुरुवातीलाच पार्टीचं स्वरूप विषद केलं. यावर शित्या चौकेकर कानूला म्हणाला,
‘अरे, बारापर्यंत काय घेव्न बसलंस? मी तर म्हंतय सकाळपर्यंत रंगवत बसया. पन रंगूचा सामान शेवटपर्यंत पुराक व्हया.’
‘त्येची काळजी तू करू नूको. तीन पिव्वरचे खंबे हाडलेले आसत.’ कानूने माहिती पुरवली.
‘म्हंजे मी येकटोच पियत बसू? तुमी नाय पितलास? छा छा! हय़ेका पार्टी नाय म्हनत. पिवची तर सगळय़ांनीच पिवची.’
‘तूका नक्की काय म्हनाचा हा?’ शित्याच्या बोलण्यावर किशोरने त्याला विचारलं. यावर शित्या म्हणाला,
‘अरे, तीन खंब्यात माजो घसो तरी वलो होतलो? माजा एकटयाचा म्हटलंस तर तीन खंबे मी सकाळपर्यंत पुरव्न घेय्न. पन तुमी काय करतलास?’
‘शित्या मायझंया, नवीन वर्शाची ही पार्टी हा. दारू पिव्न रस्त्यात लोळाचा नाया. लागलो तर आजून एक खंबो हाडया. आज बार पाचपर्यंत उघडे आसले तरी पावलूची सेवा चोव्वीस तास चालू आसता. व्हयी तेवढी पी. पन सावकाश पी.’ कानूने शित्या चौकेकराला मौलिक सल्ला दिला.
‘ठीक हा. पन सुरवात तरी करया.’ शित्याने बोलण्यात वेळ घालवला नाही. दरम्यान किशोरने दोन काचेची ग्लासं आणि तीन स्टीलची ग्लासं मांडली. हातभट्टीचा एक खंबा मधोमध ठेवला. सोडयाच्या दोन बाटल्या आणि पाण्याची कळशी बाजूला ठेवली. फरसानची पुडी उघडली.
‘शित्या, तुजा गल्लास घी.’ किशोरने ऑर्डर दिल्यावर शित्याने स्टीलचा ग्लास उचलला.
‘अरे, काचेचा गल्लास घे ना!
‘नूको. आपली काय तशी मिजास नाया. आपन स्टीलच्या गल्लासातना पन पितव.’ किशोरला बहुतेक शित्याच्या या हरकतीची कल्पना असावी. त्यामुळे तो त्याला म्हणाला,
‘शित्या, हंयसर मिजासीचो प्रश्न नाया. स्टीलच्या गल्लासातना किती दारू पितव ता कळना नाय. म्हणान तू तो गल्लास घेतलंस हय़ां आमका चांगला कळता. पन आमका फसवलंस तरी सोताक फसव नूको.’
‘किशोर, पारटीच्या सुरवातीकच माजो मूड घालव नूको तुका सांगान ठेवतंय. ही फुकटची आसा म्हणान मी तुका सांगनय नाय. पन सोताच्या पैशाची दारू मी रोजच पितंय.’ शित्याने आपल्या भाषेत जरब आणल्यावर कानू गांवकर म्हणाला, पार्टीत रंगाचो बेरंग नूको. हसत-खेळत थर्टिफस्ट साजरी करा.’ अशा प्रकारे बोलणी करत प्रत्यक्षात रात्री आठ वाजता ग्लासाला ग्लासं भिडली.
दहाच्या अगोदरच आणलेले तीन खंबे जमिनीवर झोपले. पण या पाच जणांपैकी एकही त्या झोपलेल्या खंब्यांबरोबर आडवा झाला नाही. किशोरने आणखी दोन खंबे आणले. जसजशी दारू चढत चालली तसतसा गप्पांनाही रंग चढायला लागला. प्याल्यावर माणूस खरं बोलतो याचा प्रत्यय याही पार्टीत दिसून आला.
कारण बबन्या सुताराने हल्ली आपली बायको आपल्याला जवळ घेत नाही याची भांडाफोड याच पार्टीत केली आणि तिच्यावर कुणीतरी करणी केल्याचा संशय व्यक्त केला. पण मनात असूनही किशोरने विश्वनाथ पराडकर वारणी मारतो, ज्याला बबन्या करणी समजतो असं चुकूनही सांगितलं नाही.
चार-पाच पेग पोटात गेल्यावर शित्या चौकेकर म्हणाला,
‘कानू, फुकटच्या पैशात दारू चढना नाय हय़ां माका आता चांगला समाजला.’
‘कसा काय?’ कानूने विचारलं.
‘कसा काय म्हंजे? अरे दोन-चार वेळा मी बायकोचे पैशे ढापलंय आनी त्येची दारू पियालंय. पन एकदाव माका दारू चढली नाय.’
‘मग ही फुकटची दारू कशी चढली?’ किशोरने सडेतोड प्रश्न केला.
‘किशोर, दारू चढना कशाक म्हंतत तुका म्हायती हा? मी जेंवा जमनीक ढास मारीन तेवाच दारूची नशा चढली समजूचा. पन चार-पाच पेग मारून आज माजी दोन्ही तोंडा आपापल्या जाग्यारच आसत.’ शित्याच्या विनोदावर सगळय़ांनीच हसून त्याला दाद दिली.
‘पन कानू, हल्ली दारयेचा लयच होय्त चल्ला असा माका वाटता. त्येच्यामुळा उद्यापासना आपन पिना कमी करायचा. फक्त आठवडयातना दोनच येळा पियायची.’ किशोरने नवीन वर्षाचा संकल्प बोलून दाखवला.
‘अगदी माज्या मनातला बोललंस किशोर. तुका सांगतंय, हय़ां रोजच्या दारयेमुळा पैसो तर पैसो जाता. तब्येतीवर परिनाम आनी घरातल्यांची बोलणी खावची लागतत ती येगळीच!’ कानू गांवकराने दारू पिण्याचे महत्त्वाचे तोटे सांगितल्यावर यामध्ये आणखी भर घालत किशोर म्हणाला,
‘आनी दारयेमुळा येळ किती जाता हय़ेची कल्पना हा तुमका? अशी एकादी मैफल जमली तर दोन-तीन तास जातंत. आनी मैफल जमवची गरजच काय? पावलूकडे बसलंव तरी कोनतरी भेटता आनी बापसाकडचे गोष्टी इल्यार आपोआप मैफल रंगता. बरा, दारू तोंडाक लागल्यार झोप लवकर लागता.
सकाळी नाय उतारली तर पुन्हा डोक्या जड! मगे हथरूनातना उठवत नाय. उठला तर उतारो व्हयोसो वाटता. त्येच्यात पुन्हा येळ जाता. आता माका सांगा, हय़ेच्यात किती येळ फुकट गेलो?’ किशोरच्या दारूपुराणावर बबन्या म्हणाला,
‘बबन्या बरोबर बोललंस तू. एवढया येळेत दुसरा कायतरी काम केलंव तर शंभर-एक रुपये सुटू शकतंत. ते कोनाच्या बापसाचे?’
‘जेचे पैशे त्येच्याच बापसाचे!’ शित्या चौकेकराने गंभीर विषयात थोडासा विनोद केल्यावर कानू त्याच्यावर जाम भडकला आणि म्हणाला,
‘शित्या, बेवडया, तुका सगळीच भंकस वाटता. दारू पिव्न हाडा समशानात गेली तरी तुका त्येचा काय नाय.’
‘मगे हय़ेच्यार उपाय तरी काय?’ शित्याने ग्लास तोंडाला लावत प्रश्न केला.
‘उद्यापासना आठवडयातना एक किंवा दोनच येळा दारू प्यायची. फक्त बुधवारी आनी रविवारी! सगळय़ांनी आपापल्या गल्लासावर हात ठेव्न शप्पत घेवा.’ कानू गांवकर अगदी इरेला पेटला होता. इतक्यात किशोरचा मोबाईल वाजला आणि बबन्या म्हणाला,
‘सत्य हा. अगदी टायमात रिंग वाजली.’ दरम्यान किशोरने मोबाईल कानाला लावला. पलीकडून नाना पोवार बोलत होता. त्याच्या बोलण्यावरून किशोरच्या चेह-यावर आनंद पसरत चालला होता. सगळे जण किशोरचा बदलणारा चेहरा न्याहाळत होते. थोडया वेळाने त्याने मोबाईल बंद केला आणि म्हणाला,
‘अरे,आनंदाची बातमी! नाना पोवराक आज आकडो लागलो. सपान होता. पन्नास रुपयाचा ब्रॅकेट घेतल्यान. त्येच्यामुळा उद्या तो आमका पार्टी देताहा. मी फिक्स करून टाकलंय. तुमची काय हरकत नाया ना?’
‘हय़ेच्यात आमची कसली हरकत? वर्शाच्या पयल्या दिवसाक पार्टी मिळता म्हंजे आपला भाग्यच म्हणाक व्हया.’ कानूने पुढचा पेग भरून बबन्याच्या अध्र्या झालेल्या ग्लासाला चिअर्स केलं. एवढयात कुठूनतरी काळोखातून शानू मोंडकर प्रकट झाला. त्याची ती आगंतुक एंट्री पाहून बबन्याने विचारलं,
‘शानू, तू हंयसर कसो रे?’
‘अरे कनकवलेक गेलं होतंय. यस्टी चुकली म्हणान टरकान इलंय. रस्त्यातसून जाताना हंयसर परकाश दिसलो आनी तुमचो आवाज इलो. म्हणान हकडे इलंय.’
‘आता इल्यासारखा याक गल्लास मार. बस.’ कानूने त्याला नवीन वर्षाचा आग्रह केला. पण तो विनम्रपणे नाकारत कानू म्हणाला,
‘नूको. पुन्हा कॉकटेल होतला. मी बारमधनाच दोन कॉटर मारून इलंय. काय हा, जमनीचो एक यव्हार केलंय. चांगला कमिशन सुटला. म्हटला उद्या तुमका पार्टी देवची. अनायासे हंयसरच भेटलास म्हणान सांगाक इलंय.’
‘शानू, पार्टीचा म्हनशील तर आमचा आताच ठरला हा. उद्या नाना पोवाराची पार्टी आमी फिक्स केलंव. व्हया तर तू पन उद्या ये. पन तुजी पार्टी परवा सोमवारी दोन तारखेक फिक्स करून टाक.’ किशोरच्या बोलण्यावर शानू म्हणाला,
‘माजी काय हरकत नाय. दारूचो ब्रँड आनी जेवनाचा काय ता ठरवा आनी माका सांगा. मी चलतंय आता. लय उशीर झालो.’ पण त्याला थांबवित कानूने जबरदस्तीने त्याला खाली बसवलं आणि आपला रिकामी झालेला ग्लास त्याच्या पुढयात ठेवला. शानूलाही मग ‘थर्टिफस्ट’च्या दिवशी त्यांचा आग्रह मोडता आला नाही.
नवीन वर्षात दारूचे प्रमाण कमी करून आठवडयातले पिण्याचे वार ठरवून दहा मिनिटंही झाली नाही. पण नवीन वर्षाच्या पहिल्याच दोन तारखांना दोन दारूच्या पाटर्य़ा फिक्स करण्यात आल्या.
