वनविभागामार्फत राबविण्यात आलेल्या पाणपक्ष्यांच्या सर्वेक्षण मोहिमेत राजापूर तालुक्यातील जंगल परिसरात विविध प्रकारच्या १७ प्रजातींबरोबरच ४ दुर्मीळ पक्ष्यांच्या प्रजाती आढळून आल्या आहेत.
राजापूर- वनविभागामार्फत राबविण्यात आलेल्या पाणपक्ष्यांच्या सर्वेक्षण मोहिमेत राजापूर तालुक्यातील जंगल परिसरात विविध प्रकारच्या १७ प्रजातींबरोबरच ४ दुर्मीळ पक्ष्यांच्या प्रजाती आढळून आल्या आहेत. यामध्ये वामन खंड्या, पाण्यावरचे घुबड, पांढरा शराटी, करकोचा-कांडेसर या पक्ष्यांचा समावेश आहे.
वनविभागाने पक्षीमित्रांच्या साहाय्याने तालुक्यातील पाणपक्ष्यांचे सर्वेक्षण केले होते. वनपाल सु. ग. गुरव यांच्या मार्गदर्शनाखाली पक्षीमित्र धनंजय मराठे, दीपक चव्हाण, वनरक्षक सागर गोसावी यांनी तालुक्यातील विविध पाणवठे, धरणे या ठिकाणी केलेल्या या सर्वेक्षणात पक्ष्यांच्या या दुर्मीळ प्रजाती आढळून आल्या आहेत. त्यांच्यासोबतच या सर्वेक्षणात विविध प्रकारच्या सतरा प्रजातींचे सुमारे दोनशेहून अधिक पक्षीही आढळून आले आहेत.
सह्याद्रीच्या पायथ्यापासून पश्चिमेच्या समुद्रकिना-यापर्यंत विस्तारलेल्या तालुक्यामध्ये वनविभागाच्या वतीने ही विशेष मोहीम राबविण्यात आली. यामध्ये पश्चिम भागातील नाटे, जानशी पठार, धाऊलवल्ली, जैतापूर, आंबोळगड आदी भागांसह पूर्व भागातील पाचल परिसर, करक पांगरी आदी भागात ही मोहीम राबविण्यात आली.
या मोहिमेमध्ये करक-पांगरी धरण परिसरात घुबडाची दुर्मीळ प्रजाती असलेली पाण्यावरचे घुबड हा पक्षी आढळून आला. तर पश्चिम भागात करकोचा-कांडेसर, पांढरा शराटी, वामन खंड्या या दुर्मीळ पक्ष्यांच्या प्रजाती आढळून आल्याची माहिती पक्षीमित्रांनी दिली.
या दुर्मीळ प्रजातींमध्ये पांढरा शराटी हा आकाराने गायकोंबडीपेक्षा साधारण मोठा असून त्याची लांबी ७५ सेंमी असते. बाकदार चोच, निळसर काळे डोके, मान आणि पाय अशी त्याची वैशिष्टय़े आहेत. स्थानिक पक्ष्यांचा भाऊ म्हणून त्याची ओळख आहे. करकोचा-कांडेसर हा पक्षी पाणथळ भागामध्ये आढळतो. केवळ मान पांढरी आणि इतर सर्व शरीर काळेकुट्ट अशी आकर्षक रंगसंगती असलेला असून तो थव्याने राहण्याऐवजी एकटाच राहणे पसंत करतो. कवड्या खंड्या हा साळुंकीपेक्षा आकाराने मोठा असणारा त्याची लांबी सुमारे ३१ सें.मी. असते. करड्या रंगाचा हा पक्षी असून इंग्रजीत याला पाईड किंगफिशर असे संबोधले जाते. पाण्यावरचे घुबड या पक्षाला इंग्रजीत ब्राऊन फिश ओव्हल असे म्हटले जाते. आकाराने काहीसे मोठे असणारे हे घुबड पाणथळ भागामध्ये वास्तव्य करते. मासे हे त्याचे आवडते खाद्य आहे.
या दुर्मीळ पक्ष्यांच्या वास्तव्यावरून येथील निसर्ग त्यांच्या विहारासाठी अनुकूल असल्याचे स्पष्ट होते. या विविध प्रजातींचा अधिवास नष्ट न करता त्यांचे संवर्धन करून त्यांची संख्या वाढविण्याच्या दृष्टीने प्रयत्न होणे गरजेचे असल्याची मागणी पक्षीप्रेमींकडून केली जात आहे.