आपल्याकडे बोगनवेलीची लागवड बागेत किंवा शाळेच्या प्रांगणात सहसा केलेली असते. या झाडाची वाढ झपाटयाने होते. खोडावर काटे असतात. पानं साधी गोलसर लांबट अशी असतात. टणक, वक्राकार काटे, पानांच्या बेचक्यात असतात. फांदीच्या शेंडयांवरील काटयांचं परिवर्तन फुलो-यात होतं. या काटयांच्या मदतीने झाड वर चढू शकतं.
झाडावरील पाकळ्यांप्रमाणे दिसणारी रंगीत पानं बोगनवेलीची शोभा वाढवतात. या पानांना निपत्र म्हणतात. या निपत्रांचा रंग गडद मरून, जांभळा, नारिंगी, लाल, क्रिमसन, गुलाबी, निळा आणि पांढरा असा वेगवेगळा असतो. काही जातींच्या एकाच झाडावर दोन किंवा तीन रंगाची फुलं आढळतात. काही जातींमध्ये तीनपेक्षा अधिक निपत्रं एकाच फुलात असतात. बोगनवेलीची खरी फुलं ठळकपणे दिसत नाहीत. निपत्रांनी ती झाकलेली असतात. तीन फुलांचा गुच्छ असतो. काही झाडांना लहान एका बियाची कोरडी फळं लागतात. उत्तर भारतात सप्टेंबर ते डिसेंबर महिन्यात फुलं येतात. शिवाय पुन्हा फेब्रुवारी ते जून महिन्यात फुलं येतात. दक्षिण भारतात फुलांचा चांगला बहर फेब्रुवारी-मार्च आणि ऑगस्ट-सप्टेंबर महिन्यात असतो. पण जातीनुसार फुलं धारणेचा काळ वेगवेगळा असतो. सामान्यपणे कोरडया हवामानाच्या काळात सर्वोत्तम फुलं लागतात. तर दमट हवामानात कमी फुलं लागतात. तसंच सावलीत फुलं लागत नाहीत, किंबहुना फुलं लागली तरी त्यांच्या रंगात तेज नसतं. हवामानाचा परिणाम फुलांच्या रंगावर होतो.
बोगनवेलीची लागवड बागेत किंवा कुंडीत करता येते. याचा प्रत्यय तुम्हाला विलेपार्ले येथील डॉ. अल्का मांडके यांच्या घरी प्रत्यक्ष घेता येईल. लागवडीसाठी कलमाचा वापर अधिक प्रमाणात केला जातो. छाट कलमाचा वापर सोप्या पद्धतीने करता येतो, त्यामुळे त्याचा वापर अधिक प्रमाणात केला जातो. लागवड केल्यावर चार ते सहा आठवडयात मुळ्या फुटतात. पाण्याचा उत्तम निचरा होणा-या जमिनीत बोगनवेल चांगली वाढते; पण खडकामधल्या थोडय़ा जमिनीत तसंच राजस्थानच्या वाळूच्या जमिनीत किंवा लाल मातीतही बोगनवेल चांगली वाढते. एकदा झाडाचा जम बसला की, झाडाच्या मुळ्या खोलवर जमिनीत जातात. मग झाडाची विशेष काळजी घ्यावी लागत नाही. बोगनवेलीच्या बागेतील झाडाची फार छाटणी करावी लागत नाही. त्यांना वळण देण्यासाठी, त्यांचा उपयोग इतरत्र करण्यासाठी छाटणी करतात. ही छाटणी मे किंवा जूनमध्ये करावी. पावसाळ्यात छाटणी करू नये. छाटणीनंतर झाडाला खत द्यावे. शिवाय बोगनवेलीवर किडी आणि रोगांचा प्रादुर्भाव सहसा होत नाही.
फक्त बोगनवेलीच्या चांगल्या वाढीसाठी जागा उन्हात असावी लागते. सावलीत एकतर फुलं लागत नाहीत किंवा लागली तर फार कमी लागतात. कुंडीत, ड्रममध्ये किंवा टबमध्ये बोगनवेल लावता येते. त्यासाठी किमान 30 सें.मी. व्यासाची तसंच तितक्या उंचीची कुंडी, बादली, ड्रम यांची आवश्यकता असते. कुंडीत साहित्य भरताना तीन भाग पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी माती, एक भाग सेंद्रिय खत आणि अर्धा भाग वाळू अशा प्रमाणात भरावं. नवीन लागवड जुलै-ऑगस्ट महिन्यात करावी. हिवाळ्यात लागवड करू नये. सर्वसाधारणपणे एका वर्षात फुलं यायला लागतात. कुंडीतील झाडांची छाटणी मे किंवा जून महिन्यात करावी. तोपर्यंत फुलांचा बहर संपलेला असतो. त्यानंतर छाटणी केल्याने झाडाची वाढ झुडपी पद्धतीची आणि आटोपशीर राहते. ती आपल्याला बाल्कनीत उपयुक्त ठरते.
कुंडय़ांतील झाडांना नियमितपणे पाणी द्यावं लागतं. फुलधारणेच्या आधी एक किंवा दोन आठवडे पाणी देण्याचं थांबवावं, म्हणजे खूप फुलं लागतात. फुलधारणेच्या काळात झाडाला पाणी कमी द्यावं. म्हणजे फुलं लवकर गळत नाहीत. कुंडीच्या खाली वीट ठेवावी, म्हणजे झाडाच्या मुळ्या जमिनीत घुसण्याला अटकाव होतो. कुंडीतील झाडं दोन-तीन वर्ष तर ड्रममधील झाडं पाच-सहा र्वष टिकतात. त्यानंतर त्या कुंडीत किंवा ड्रममध्ये वेगळं झाड लावावं. अशा प्रकारे पिकाची फेरपालट करण्याची ही पद्धत शेतात वापरली जाते. त्याचा हा आधुनिक अवतार म्हणा हवा तर. त्या कुंडीत दुसरं फुलझाड लावा आणि त्याचवेळी बोगनवेल इतरत्र लावा.